System odwodnienia dachów i tarasów
Fot./klubdachy.pl
Podstawowym zadaniem systemu odwodnienia budynku, który tworzą rynny oraz elementy odwodnienia liniowego, jest zebranie z dachu lub tarasu wód opadowych (deszczówki oraz wody powstającej z rozpuszczającego się lodu lub śniegu) i odprowadzenie ich do gruntu lub kanalizacji deszczowej. Dzięki temu zarówno dach, jak i ściany czy fundamenty budynku nie są narażone na długotrwałe działanie wody, która mogłaby zagrozić jego trwałości i bezpieczeństwu. Dodatkowo, jeśli zaopatrzymy rynny spustowe w zbieracz deszczówki, możemy wykorzystać zebraną wodę do np. podlewania ogrodu, wpisując się w ten sposób w ekologiczne działania na rzecz ochrony planety, a przy okazji oszczędzając.
Na system rynien składa się wiele elementów:
• Rynny to zbierające wodę z dachu przewody o przekroju otwartym, ułożone wzdłuż krawędzi dachu, poziomo, z lekkim spadkiem w kierunku narożników budynku, dzięki czemu woda płynie w kierunku rur spustowych;
• Rury spustowe to pionowe przewody o przekroju zamkniętym, których zadaniem jest odprowadzenie poza budynek wody płynącej rynnami;
• Odpływ – to odcinek rynny, w którym wykonany jest obrobiony otwór odpowiedniego kształtu, pozwalający na włączenie rury spustowej;
– odpływy przelotowe (sztucery),
– odpływy końcowe (na narożnikach pomieszczeń);
• Wylewki to włączone do kanalizacji deszczowej lub umiejscowione ponad gruntem kształtki, którymi kończy się rura spustowa;
• Łączniki do rynien – są to złączki zwykłe, uszczelkowe i korekcyjne, które umożliwiają wykonanie połączeń z dylatacją (czyli z odstępem).
• Narożniki do rynien umożliwiają połączenie rynien w narożnikach budynku.
• Łączniki do rynien spustowych – różnego rodzaju przejścia rur: kolana, trójniki, redukcje, mufy, pozwalające na włączanie rur spustowych do odpływów lub włączanie do rur spustowych dodatkowego wyposażenia, umożliwiające łączenie rynien spustowych i odpływów o różnych średnicach lub zmianę kierunku rury spustowej;
• Rynajzy, haki i obejmy – elementy mocujące rynien i rur spustowych do dachów i ścian.
Decydując się na określony kształt rynny pamiętać musimy, że estetyczny wygląd dachu czy całego budynku to detal bez znaczenia, gdy chodzi o bezpieczeństwo budynku. Od jej przekroju zależy bowiem przepustowość rynny, a więc efektywność systemu odwodnienia dachu.
Przekroje rynien mogą być:
• półokrągłe – najczęściej stosowane, bardzo wytrzymałe na obciążenia mechaniczne, sprawdzają się w na każdym dachu, woda spływa w nich bez przeszkód, a gdyby zamarzła w rynnie, nie uszkodzi jej, a jedynie lekko odkształci; średnica rynny półokrągłej standardowo wynosi od 10 do 20cm;
• półeliptyczne – mają dużą przepustowość, mimo stosunkowo małych wymiarów, dlatego montuje się je na dachach o średnich i dużych powierzchniach;
• kwadratowe, trapezowe i prostokątne – mają niższą przepustowość, dlatego montuje się je na dachach małych i średnich budynków, na niewidocznych z dołu hakach wewnętrznych;
Średnica rynny ma wpływ na przepustowość rynny. W przypadku małych dachów wystarczą rynny o średnicy 10 cm. Kupując rury spustowe powinniśmy wiedzieć, że przekrój rury spustowej nie powinien być mniejszy niż 75 proc. przekroju rynny. Natomiast jej średnica nie powinna być mniejsza niż 10 cm. W praktyce stosuje się najczęściej rury spustowe o średnicy 15 cm.
Rynny PCV, a więc z polichlorku winylu cieszą się największą popularnością. Są tanie, a przy okazji mają wiele zalet. Łatwo się je montuje, bo na złączki z uszczelką lub na klej. Mają zróżnicowane kształty (przekroje rynnowe) idługości od 1 do 6 m. Dostępne są w wielu kolorach i nie wymagają konserwacji. Tworzywo pokrywane jest tlenkiem tytanu, akrylem lub stabilizowane promieniami ultrafioletowymi. Są odporne na uderzenia i zarysowania. Ich trwałość szacowana jest na około 50 lat. W porównaniu z innymi rodzajami rynien wykazują niższą odporność na niskie temperatury, choć producenci zapewniają ich prawidłowe przy zmianach temperatur otoczenia od -50°C do + 50°C.
Czołowi producenci: Gamrat, Marley, Scala, Galeco
Rynny stalowe, a właściwie wykonane ze stalowej ocynkowanej blachy, są dosyć trwałe, i niezbyt drogie. Najczęściej dodatkowo zabezpieczone są np. chroniącymi przed korozją powłokami z poliestru, PVF2, itp. Znacznie bardziej odporne na warunki atmosferyczne są rynny wykonane z blachy tytanowo-cynkowej. Ich trwałość określana jest na 80 – 120 lat.
Rynny stalowe ocynkowane można lutować, natomiast powlekane łączy się tylko złączkami lub klamrami zatrzaskowymi z gumową uszczelką. Trwałość systemu stalowego to: 30–70 lat. Zalety rynien: nie pękają i się nie deformują, a wyprodukowane z 0,6 mm blachy stalowej są odporne na wahanie temperatury. Można je kupić w wielu kolorach. Występują w wielu kształtach np. kwadratowym lub okrągłym. Wadą rynien stalowych jest konieczność wykonywania zabiegów konserwacyjnych.
Czołowi producenci: BUDMAT, Lindab, Scala.
Rynny aluminiowe, wykonane z malowanej proszkowo blachy aluminiowej odpowiednio zabezpieczonej przed korozją. Są lakierowane albo pokryte poliestrem lub akrylem. Trwałość rynien wynosi 50–70 lat. Elementy aluminiowego systemu rynnowego łączy się na zakładkę, nituje i klei. Rynny aluminiowe mogą być odlewane, wytłaczane lub produkowane bezpośrednio na placu budowy w systemie ciągłym – nie mają wówczas połączeń na długości ściany, dzięki czemu są bardzo szczelne.
Czołowi producenci: Alutec, DTC, Marley.
Rynny miedziane, wykonane z czystej miedzi albo z powłoką cynku lub akrylu, są najdroższe ze wszystkich typów rynien. Jako niezwykle trwałe (do nawet 300 lat), a przy tym podlegające całkowicie recyklingowi, uważane są za produkt ekologiczny. Nie odbarwiają się, choć z biegiem lat mogą pokryć się patyną. Są odporne na niskie temperatury, nie wymagają konserwacji. Pamiętać jednak trzeba, że można je kłaść wyłącznie na dachach krytych blachą miedzianą lub dachówką ceramiczną. W przypadku pokrycia blachą aluminiową lub stalową może zachodzić zjawisko elektrokorozji.
Czołowi producenci: EKRO, NEXMAR.
Rynny drewniane, to nadal rzadkość i raczej koloryt regionalny. Stosowane jako element uzupełniający dachu z naturalnych pokryć, gdzie użyte zostały podobne materiały, np. gont drewniany, wiór osikowy czy trzcina. Do ich wykonania najlepiej nadaje się drzewo z obszarów górskich, które ze względu na specyficzne warunki klimatyczne posiada bardzo dobre właściwości wytrzymałościowe.
Czołowi producenci: NEXMAR.
Podstawą obliczeń są wg normy DIN 18460 następujące wartości:
PRZYKŁAD
Dane:
• dom z dachem dwuspadowym o jednakowym nachyleniu dachu
• długość powierzchni rzutu dachu: 15m
• szerokość powierzchni rzutu dachu: 10m
• na każdą połać dachu przypada 1 rura spustowa
Rozwiązanie:
• powierzchnia rzutu dachu w przeliczeniu na jedną rurę spustową wynosi:
10×15/2 = 75m kw. (a. m2 )
• z tabeli otrzymujemy:
– wymiary rynny: 125mm
– wymiary rury spustowej: 100mm
Szczelność. Kluczową sprawą jest wykonanie połączeń między rurami. Te powinny być szczelne i dodatkowo wzmocnione.
Spadek. Jeżeli jedna rynna spustowa znajduje się na środku okapu, to rynny muszą mieć spadek w kierunku od brzegów do środka okapu. Jeżeli montujemy dwie rury spustowe w narożnikach, rynny muszą mieć spadek od środka w kierunku narożników. Minimalny spadek rynny w kierunku rynny spustowej powinien wynosić od 0,5 do 2%. W miejscach, w których rynny o różnych spadkach łączą się ze sobą, ich wyloty zasklepia się denkami, a następnie nakłada się na obie rynny element łączący; między rynnami pozostawia się odstęp, umożliwiający ruchy wynikające z rozszerzalności termicznej materiału.
Dylatacje. Rury instalacyjne, zwłaszcza PCV, ulegają rozszerzaniu pod wpływem temperatury, dlatego należy uwzględnić „luz” podczas montażu naściennego; Nie należy zapominać o dylatacjach (szczelinach) umożliwiających zachowanie dobrych parametrów wytrzymałościowych (odcinki rur nie mogą być zbyt długie). Dylatacje muszą być prawidłowo uszczelnione.
Montaż. Szczelność systemu jest pochodną sposobu montażu, dlatego najlepiej, by wykonali go fachowcy.
Rynna powinna wystawać poza połać dachową przynajmniej połową swojej średnicy i aby nie stanowić jedynego oparcia dla zsuwającego się z dachu śniegu nie może wystawać poza linię będącą przedłużeniem dachu. Rynny należy montować z zalecanym spadkiem 30 mm na 10 m. Dla umożliwienia ekspansji termicznej należy montować rynny na łącznikach zgodnie z zaznaczonymi liniami montażowymi
1. Montaż odpływu. Ustal pozycję odpływu. Pamiętaj, iż odpływ wyznacza najniższy punkt systemu. Odpływ może być montowany skrajnie lub centralnie.
2. Montaż haków. Haki mocujemy do deski czołowej, krokwi (o ile ich rozstaw nie przekracza 60 cm) lub łaty nakrokwiowej. Zamocuj najdalszy hak na przeciwległym końcu odpływu tak, aby zapewnić zalecany spadek. Koniec haka nie może przecinać płaszczyzny przedłużenia połaci dachowej. Umożliwi to zsuwanie się śniegu bez obciążania rynny (na terenach o dużych opadach śniegu zaleca się zamontować płotki przeciwśnieżne). Napięty mocno sznurek między odpływem a hakiem wskaże wysokość montażu pozostałych haków oraz łączników. Rozstaw haków nie może przekraczać 60 cm.
3. Montaż rynny i łączników. Montaż rynien rozpoczynamy od miejsca najdalszego od odpływu (nie usuwając jeszcze napiętego sznurka). Pierwszą rynnę dopasowujemy do haków, jej koniec wyznacza nam miejsce montażu łącznika. Po jego zamocowaniu montujemy rynnę wsuwając ją do zamka haków i łącznika od strony deski czołowej i wciskając kolejno w zamki zewnętrzne haków. W ten sam sposób montujemy kolejne rynny dochodząc do odpływu. Zalecamy wycięcie otworu w rynnie w miejscu odpływu zamiast przecinania całkowicie rynny. Zakładamy zaślepki.
4. Połączenie odpływu z rurą odpływową lub kolankiem. Przy dachach bez okapu rurę wkładamy (przy pomocy mufy) bezpośrednio do odpływu. Przy dachach z okapem łączymy odpływ z rurą spustową przy pomocy dwóch kolanek i przyciętego na odpowiednią długość odcinka rury.
5. Połączenie dwóch rur spustowych. Rury łączymy przy pomocy mufy pamiętając o pozostawieniu szczeliny dylatacyjnej umożliwiającej rozszerzalność cieplną systemu.
6. Montaż obejm. Obejmy mocujemy w odstępach nie większych niż 1,8m wkrętami (dyblami) o długości dostosowanej do grubości ocieplenia ściany. Zadaniem obejm jest przytrzymywanie rur w pionie, nie mogą one utrudniać ekspansji termicznej systemu nie należy zatem skręcać ich zbyt mocno (obejma nie może ściskać rury).
7. Zakończenie instalacji odprowadzenie wody
a) Odprowadzenie na grunt – na końcu rury spustowej należy zamocować kolano lub wylewkę. Minimalna odległość wylewki od gruntu wynosi 20cm.
b) Odprowadzenie do kanalizacji deszczowej lub zbiornika na deszczówkękońcówkę rury należy zainstalować w otworze przygotowanego wcześniej osadnika (rewizji) łączącego system orynnowania z kanalizacją deszczową
Przy montażu o błąd nie trudno. Najczęstsze nieprawidłowości to: łączenie materiałów, które tak na siebie oddziałują, że szybko dochodzi do korozji, złe mocowanie rur spustowych, źle dobrane rynny i rury spustowe czy niestaranne wykonanie połączenia. Zdarza się też montaż rynien bez spadku i tworzenie całego systemu z dowolnie dobranych elementów od kilku producentów.
Przeglądy rynien najlepiej wykonywać co roku na wiosnę, usuwając z rur liście i inne zanieczyszczenia. Przy tej okazji skontrolować należy stan zamocowań i drożność rur spustowych, spadki i ich ustawienia oraz szczelność systemu.
W celu wykrycia przecieku, po zatkaniu otworu odpływowego napełniamy rynnę wodą do 1/4-1/2 jej wysokości. Po opróżnieniu rynny, sprawdzamy, czy nie pozostają na jej powierzchni oczka wodne.
Nieszczelności najczęściej występują na łączeniach, które zabezpieczamy uczczelniaczami. W przypadku rynien z blachy ocynkowanej ewentualne dziury można zalutować, a te, spowodowane korozją wystarczy od zewnątrz zabezpieczyć samowulkanizującą taśmą dekarską, a od wewnątrz uszczelnić silikonem dekarskim. Plamy rdzy, po wcześniejszym oczyszczeniu i odłuszczeniu, zamalowuje się preparatem cynowym lub farbą antykorozyjną (powierzchnie ocynkowane) lub też odpowiednimi emaliami (blachy powlekane poliestrem).
Dziury w rynnach z PCV łata się poprzez przyklejenie fragmentu wyciętego z innego kawałka. Jeżeli rynna jest stara i spękana, lepiej wymienić ją na nową.
System grawitacyjny, działający w oparciu o rynny czy wpusty dachowe wraz z instalacją rur i kształtek, ze względu na proste działanie ma wiele zalet. Ma również swoje wady, zwłaszcza jeśli chodzi o małą wydajność wpustów grawitacyjnych, duże średnice instalacji, liczne piony czy konieczność prowadzenia przewodów poziomych ze spadkiem.
System podciśnieniowy charakteryzuje się znakomitą efektywnością, szczególnie w przypadku odwadniania dachów płaskich o dużych powierzchniach.
Przy małej intensywności opadów system pracuje jak układ tradycyjny, z częściowym napełnieniem przewodów wodą. Po całkowitym napełnieniu się przewodów w układzie powstaje podciśnienie, które powoduje zasysanie wody z dachu. Instalacja pracuje jako podciśnieniowa do momentu obniżenia się poziomu wody wokół wpustu poniżej przegrody powietrznej.
Duże znaczenie dla prawidłowego działania systemu ma odpowiedni dobór średnic przewodów, warunkujący powstawanie efektu podciśnieniowego w instalacji, a także przestrzeganie podstawowych zasad zarówno podczas projektowania, jak i w fazie wykonawstwa.
W przypadku podciśnieniowego odwadniania dachu pojedynczy system stanowi jeden lub więcej wpustów połączonych wspólną instalacją odprowadzającą wodę do odbiornika. Pojedynczy system składa się z sekcji, których liczba jest równa liczbie podłączonych wpustów dachowych. Przy większych powierzchniach dach może być odwadniany kilkoma niezależnymi systemami.
Zgodnie z wymogami normy DIN 1986 (część 1, punkt 5.2.4.) balkony i loggie powinny być wyposażone we wpust kanalizacyjny. Właściwe rozwiązania w zakresie odwodnienia balkonów powstają poprzez odpowiednie dobranie kształtu i średnicy wpustu oraz rury spustowej.
Wpusty przeznaczone do odwadniania balkonów z okładziną z płyt lub płytek układanych na zaprawie, z folią uszczelniającą, bez izolacji termicznej. Odwodnienie na jednym poziomie, z dodatkowym odprowadzeniem wody przesiąkającej.
Przekroje rynien mogą być:
• półokrągłe – najczęściej stosowane, bardzo wytrzymałe na obciążenia mechaniczne, sprawdzają się w na każdym dachu, woda spływa w nich bez przeszkód, a gdyby zamarzła w rynnie, nie uszkodzi jej, a jedynie lekko odkształci; średnica rynny półokrągłej standardowo wynosi od 10 do 20cm;
• półeliptyczne – mają dużą przepustowość, mimo stosunkowo małych wymiarów, dlatego montuje się je na dachach o średnich i dużych powierzchniach;
• kwadratowe, trapezowe i prostokątne – mają niższą przepustowość, dlatego montuje się je na dachach małych i średnich budynków, na niewidocznych z dołu hakach wewnętrznych;
Rzygacz Schlüter-KERDI-DRAIN-SP ze stali nierdzewnej do odwodnienia powierzchni balkonów i tarasów, których brzegi ograniczone są ścianami. Na kołnierz rzygacza przykleja się manszetę Schlüter-KERDI jako uszczelnienie i w ten sposób zapewnione zostaje proste i pewne połączenie z uszczelnieniem zespolonym. Jeżeli pełne ze wszystkich stron ściany uniemożliwiają odwodnienie balkonu przez krawędź, zgodnie z DIN EN 12056 należy zainstalować dwa niezależne od siebie odpływy, na przykład wpust podłogowy i rzygacz lub dwa osobne rzygacze. W takim przypadku drugi rzygacz służy jako wymagany przepisami odpływ awaryjny.
Rynna o mniejszym przekroju, np. KANION 70/50, która umożliwia samodzielne odwadnianie np. balkonów bloków mieszkalnych, dachów małych altan i garaży, jak również stanowi uzupełnienie systemu (np. KANION 130) zastosowanego do orynnowania podstawowej połaci dachu obiektu, który wymaga jednocześnie odwodnienia balkonów, wykuszy czy lukarn rynną o średnicy nie przekraczającej 75 mm, o tym samym profilu i kolorze (łączonej najczęściej wspólnym systemem spustowym).
Opracowanie: Redakcja IzoForum
nr katalogowy 08021
nr katalogowy 08040
